เป็นตอนที่ 1 ใน 2 ตอนของเรื่อง สัตว์มีพิษอื่นๆ ในทะเล

แมงกะพรุนไฟหมวกโปรตุเกส (Portuguese Man’O War)

ชื่ออื่นๆ : แมงกะพรุนไฟเรือรบโปรตุเกส, แมงกะพรุนไฟขวดเขียว*, แมงกะพรุนหัวขวด*, Blue Bottle*
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Physalia physalis
หมวดหมู่ : Phylum Cnidaria >> Class Hydrozoa >> Order Siphonophorae >> Family Physaliidae

ระดับความรุนแรงของพิษ : Super Painful/Deadly

รูปร่างคล้ายหมวกของทหารเรือชาวโปรตุเกสยุคกลาง หรือเรือรบของโปรตุเกสในยุคล่าอาณานิคม ลำตัวเป็นทุ่นลอยอยู่บนผิวน้ำ มีสีชมพู ม่วง หรือน้ำเงิน หนวดยาวได้ถึง 30 เมตร มีพิษร้ายแรงมาก บริเวณที่สัมผัสจะมีอาการปวดแสบปวดร้อน รวมทั้งอาจมีอาการแน่นหน้าอก หายใจลำบาก และอาจถึงแก่ชีวิตได้ หากโดนพิษควรรีบไปโรงพยาบาลทันที

*แต่เดิมคือชนิด Physalia utriculus แต่ปัจจุบันถูกยุบรวมเป็นชนิดเดียวกับ Physalia physalis
อ้างอิง: http://www.marinespecies.org/aphia.php?p=taxdetails&id=387269

แตนทะเล

ชื่อวิทยาศาสตร์ : —
ระดับความรุนแรงของพิษ : Slightly Painful

เป็นคำที่คนไทยใช้เรียกสิ่งมีชีวิตขนาดจิ๋วที่ทำให้เรารู้สึกแสบคันจี๊ดๆ เมื่อลงทะเล พวกนี้เป็นสัตว์ที่มีขนาดเล็กมากจนแทบมองด้วยตาเปล่าไม่เห็น ส่วนใหญ่เป็นตัวอ่อนในระยะแพลงก์ตอนของสัตว์ในไฟลัม Cnidaria ซึ่งมีเข็มพิษ เช่น ตัวอ่อนปะการัง ตัวอ่อนดอกไม้ทะเล ตัวอ่อนไฮดรอยด์ รวมไปถึงตัวอ่อนแมงกะพรุนด้วย (ในรายที่แพ้มาก อาจขึ้นผื่นแดง เป็นตุ่มคัน หรือเป็นแผลอักเสบ)

** อย่าสับสนกับ Sea Wasp ในภาษาอังกฤษ ซึ่งหมายถึงแมงกะพรุนกล่อง

ปะการังไฟ (Fire Coral)

ชื่อวิทยาศาสตร์ : Millepora spp.
หมวดหมู่ : Phylum Cnidaria >> Class Hydrozoa >> Order Anthoathecata >> Family Milleporidae
ระดับความรุนแรงของพิษ : Painful  

แม้จะดูภายนอกแล้วเหมือนปะการังทั่วไป แต่แท้ที่จริงแล้ว มันเป็นญาติใกล้เคียงกับแมงกะพรุนมากกว่าปะการัง
ปะการังไฟมีพิษรุนแรงปานกลาง เจ็บจี๊ด ปวดแสบปวดร้อนได้พอๆ กับแมงกะพรุน และอาจยังคงเจ็บอยู่ได้หลายวันถึงหลายสัปดาห์ นอกจากความเจ็บปวดจากพิษแล้ว ผิวของกิ่งปะการังยังมีคม บาดผิวหนังให้เป็นแผลและเจ็บแสบได้ หากเผลอไปครูดถูก

ไฮดรอยด์ (Hydroid)

หมวดหมู่ : Phylum Cnidaria >> Class Hydrozoa >> Subclass Hydroidolina
ระดับความรุนแรงของพิษ : Painful

ไฮดรอยด์เป็นชื่อเรียกรวมๆ ของสัตว์ในชั้นไฮโดรซัวที่ดูภายนอกคล้ายขนนกหรือก้านใบเฟิร์น มักมีสีน้ำตาลหรือขาว ยึดเกาะอยู่กับหินหรือก้อนปะการังอื่นๆ มีพิษรุนแรงปานกลางเหมือนปะการังไฟและแมงกะพรุน

ดอกไม้ทะเล (Sea Anemone)

หมวดหมู่ : Phylum Cnidaria >> Class Anthozoa >> Subclass Hexacorallia >> Order Actiniaria
ระดับความรุนแรงของพิษ : Painful/Super Painful/Deadly

เป็นสัตว์มีเข็มพิษชนิดหนึ่งที่เป็นญาติใกล้เคียงกับปะการัง รูปร่างเหมือนดอกไม้เกาะติดกับพื้นทะเล หนวดที่โบกสะบัดเต็มไปด้วยเข็มพิษซึ่งสร้างความเจ็บปวดได้เหมือนแมงกะพรุน

การปฐมพยาบาลทำโดยใช้น้ำส้มสายชูล้างแผล โดยล้างเอาหนวดและเมือกของดอกไม้ทะเลออกให้หมด

ปะการังแข็ง (Hard Coral), ปะการังอ่อน (Soft Coral), ปากกาทะเล (Sea Pen), กัลปังหา (Sea Fan)

หมวดหมู่ : Phylum Cnidaria >> Class Anthozoa
ระดับความรุนแรงของพิษ : Slightly Painful

แม้จะไม่ได้มีพิษร้ายแรงนัก แต่ปะการังและญาติๆ เหล่านี้ ก็มีเข็มพิษเช่นกัน อีกทั้งชั้นเมือกที่หุ้มผิวของพวกมัน ก็อาจทำให้เกิดการระคายเคืองต่อผิวหนังเราได้

นอกจากนั้น การที่เราจับปะการัง ยังเป็นอันตรายต่อปะการังด้วย เพราะแม้ปะการังจะดูแข็ง แต่ที่จริงผิวหนังชั้นนอกของพวกมันบางมาก การจับหรือเหยียบอาจทำให้ผิวชั้นนอกมันฉีกขาด เสี่ยงต่อการติดเชื้อ

เป็นตอนที่ 2 ใน 2 ตอนของเรื่อง สัตว์มีพิษอื่นๆ ในทะเล

ทากทะเลมังกรสีฟ้า (Blue Dragon, Sea Swallow, Blue Angel, Blue Glaucus)

ชื่อวิทยาศาสตร์ : Glaucus atlanticus
ระดับความรุนแรงของพิษ : Painful/Super Painful

Sea Swallow, Blue Glaucus, Blue Sea Slug, Blue Ocean Slug and Lizard Nudibranch

แม้จะมีขนาดเพียงแค่ไม่กี่เซนติเมตร แต่เจ้าตัวนี้กินแมงกะพรุนไฟหมวกโปรตุเกสเป็นอาหาร แล้วมันก็ขโมยเข็มพิษของเหยื่อมาเก็บไว้ที่รยางค์ของตัวเอง และด้วยพื้นที่ผิวที่น้อย ทำให้จำนวนเข็มพิษต่อพื้นที่มีความหนาแน่นมาก การสัมผัสเจ้าทากทะเลชนิดนี้ จึงอาจสร้างความเจ็บปวดได้พอๆ กับเจ้าแมงกะพรุนไฟหมวกโปรตุเกส แต่ด้วยความที่มันตัวเล็กและอาศัยอยู่ที่ผิวน้ำกลางทะเลเปิด โอกาสที่จะได้รับอันตรายจากมันจึงมีไม่มากนัก

หอยเต้าปูน (Cone Snail, Cone Shell)

Family Conidae
ระดับความรุนแรงของพิษ : Deadly

หอยเต้าปูนมีมากกว่า 600 ชนิด อาศัยอยู่ตามพื้นทะเล หากเผลอไปจับ มันสามารถยื่นงวง (Proboscis) ออกมายิงเข็มพิษเข้าใส่ได้ ระดับความเจ็บปวดมีตั้งแต่เล็กน้อยถึงมาก แผลอาจบวม เป็นสีคล้ำ มีอาการชาลามไปทั่วตัว ไปจนถึงเป็นอัมพาตและเสียชีวิต ขึ้นกับชนิดหอยเต้าปูนและปริมาณพิษที่ได้รับ หากโดนพิษ ให้รีบไปโรงพยาบาลทันที เพราะบางครั้งแม้ไม่เจ็บปวดขณะโดนพิษ แต่อาจมีอาการร้ายแรงถึงแก่ชีวิตในภายหลังได้

พิษของหอยเต้าปูนยังไม่มียารักษา ทำได้เพียงรักษาตามอาการ การปฐมพยาบาลเบื้องต้น ให้ล้างแผลในน้ำอุ่น (ห้ามดูดแผลหรือกรีดแผล) ใช้ผ้ายืดพันเหนือแผลให้แน่น เพื่อลดการเคลื่อนที่ (แต่ในระดับที่เลือดยังไหลเวียนได้ สังเกตจากใต้บริเวณที่ถูกรัดยังมีสีเลือด) อาจใช้ไม้ดามช่วยตรงข้อต่อ คลายออกทุกๆ 10 นาที แล้วจับเวลา 90 วินาที แล้วรัดใหม่ ทำอย่างนี้ 4-6 ชั่วโมงแรก หรือจนถึงโรงพยาบาล

ข้อมูลจาก https://www.emedicinehealth.com/wilderness_cone_snail_sting/article_em.htm

หมึกสายวงฟ้า, หมึกสายบลูริง (Blue-ringed Octopus)

Hapalochlaena spp.
ระดับความรุนแรงของพิษ : Deadly

เป็นหมึกทะเลที่มีพิษร้ายแรงที่สุดในโลก วงสีฟ้าจะเข้มจัดเมื่อโกรธหรือป้องกันตัวเอง ปล่อยพิษโดยการกัด ซึ่งพิษสามารถทำให้ระบบหายใจล้มเหลวและเป็นอัมพาต ปัจจุบันยังไม่มียาแก้พิษ ทำได้เพียงรักษาตามอาการ แต่หมึกชนิดนี้ (รวมทั้งหมึกโดยทั่วไป) ไม่ได้ก้าวร้าวไล่กัดคน หากเราไม่ไปจับมัน โอกาสถูกกัดก็แทบไม่มี

ดาวมงกุฎหนาม (Crown of Thorns Starfish)

Acanthaster planci
ระดับความรุนแรงของพิษ : Painfu/Super Painful

Crown of Thorns

ดาวทะเลชนิดนี้เต็มไปด้วยหนามซึ่งมีพิษ หากถูกหนามตำจะสร้างความเจ็บปวดอย่างมาก หากโดนพิษเป็นปริมาณมากหรือในคนที่แพ้ อาจมีอาการชา คลื่นไส้ อาเจียน ปวดหัว

วิธีปฐมพยาบาลทำโดยใช้แหนบคีบหนามออกอย่างระมัดระวัง โดยไม่ให้มีหนามหักคาใต้ผิวหนัง จากนั้นให้แช่แผลในน้ำอุ่น (อุ่นที่สุดเท่าที่จะทนได้) ประมาณ 30-90 นาที แล้วล้างด้วยสบู่ อาจล้างอีกครั้งด้วยน้ำทะเล จากนั้นใส่ยาฆ่าเชื้อที่แผล โดยห้ามปิดพลาสเตอร์ที่แผล ถ้าเป็นไปได้ควรรีบพบแพทย์

หากผ่านไป 2-3 สัปดาห์ แล้วแผลมีอาการบวมแข็ง เจ็บปวดมากเวลาสัมผัส อาจเป็นไปได้ว่ามีหนามหักคาอยู่ใต้ชั้นผิวหนัง ให้พบแพทย์เพื่อผ่าออก

ข้อมูลจาก https://www.webmd.com/a-to-z-guides/wilderness-starfish-crown-thorns-sea-star-punctures

เม่นดอกไม้ (เม่นทะเลแต่งตัว) (Flower Urchin)

Toxopneustes pileolus
ระดับความรุนแรงของพิษ : Painful/Deadly/Super Painful

นี่คือพวกสวยซ่อนพิษโดยแท้ เม่นทะเลชนิดนี้ พิษของมันไม่ได้อยู่ที่หนาม แต่จะอยู่ตรงปุ่มๆ ที่ดูคล้ายกลีบดอกไม้ที่เรียกว่า pedicellaria ซึ่งซ่อนไว้ด้วยเขี้ยวและต่อมพิษ หากไปสัมผัสจะมีอาการเจ็บปวดรุนแรง ในบางรายอาจมีอาการชา อ่อนแรง ระบบหายใจล้มเหลว ซึ่งเป็นสาเหตุให้จมน้ำเสียชีวิตได้

วิธีปฐมพยาบาลคือนำผู้ป่วยขึ้นจากน้ำ และนำเศษ pedicellaria ออกจากแผลให้เร็วที่สุด แช่แผลในน้ำที่อุ่นที่สุดเท่าที่จะทนได้ประมาณ 1 ชั่วโมง หรือจนกว่าจะถึงมือแพทย์

ข้อมูลจาก https://med.mahidol.ac.th/poisoncenter/th/pois-cov/invertebrate-venomations

ปลาแมงป่อง (Scorpionfish), ปลาหิน (Stonefish), ปลาสิงโต (Lionfish)

Family Scorpaenidae
ระดับความรุนแรงของพิษ : Painful/Deadly/Super Painful

ทั้ง 3 เป็นปลาในวงศ์เดียวกัน ซึ่งครีบแหลมๆ ของมันมีพิษร้ายแรง หากเผลอไปจับและถูกครีบแทง จะมีอาการเจ็บปวดสาหัส ในบางรายอาจมีอาการอ่อนแรง ปวดหัว เจ็บหน้าอก คลื่นไส้ อาเจียน หรือหัวใจเต้นผิดปกติได้

การปฐมพยาบาลให้เริ่มที่การนำผู้ป่วยขึ้นจากน้ำ และนำครีบที่หลงเหลือหรือหักคาแผลออก แช่แผลในน้ำอุ่น 42-45 องศาเซลเซียส เป็นเวลา 30-90 นาที และนำส่งโรงพยาลให้เร็วที่สุด

ปลาสิงโตไม่ค่อยมีปัญหานักเนื่องจากสีสันสะดุดตา ว่ายหลบหลีกได้ง่าย แต่ปัญหาใหญ่จะอยู่ที่ปลาแมงป่องกับปลาหิน ที่พรางตัวได้เนียนสุดๆ พวกมันจะชอบเกาะนิ่งอยู่ที่พื้นทะเล มีสีสันรูปทรงดูราวกับก้อนหินไม่มีผิด โดยเฉพาะปลาหินซึ่งบางครั้งก็ชอบมุดตัวอยู่ใต้ทราย โผล่มาแค่ครีบหลังหรือหัว ยิ่งทำให้มองเห็นยาก และนี่จึงเป็นเหตุผลสำคัญที่นักดำน้ำไม่ควรสัมผัสสิ่งใดๆ ใต้ทะเล แม้กระทั่งสิ่งที่ดูเหมือนก้อนหิน… เพราะที่จริงมันอาจเป็นปลาแมงป่องหรือปลาหินก็ได้ !!

ข้อมูลจาก https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK482204/